نشانه‌هایی از سبک هندی در شعر حافظ

جوهر و مایۀ اصلی سبکی را که به «سبک هندی» معروف شده است، تجرید تشکیل می‌دهد که درحقیقت به‌کار گرفتن تخیل شاعرانه در بیان مطلب است. در روند تحول شعر فارسی، هرقدر شعر برای بیان معانی باریک و مکنونات قلبی به‌کار گرفته شده، به همان اندازه نشانه‌های سبک بیان تجریدی، یعنی سبک هندی، در آن بیشتر شده است. همین نوع اشارات آراسته به تجرید و تشخیص در اشعار حافظ شیرازی فراوان است. در مقالۀ حاضر این ویژگی در اشعار حافظ با ذکر نمونه‌هایی بررسی و با اشعار بیدل مقایسه شده است. نگارنده در بیان اینکه چرا باوجود پیشرو بودن حافظ در به‌کارگیری این ویژگی‌، این سبک به بیدل نسبت داده شده، تکرار این ویژگی و استفادۀ فراوان از آن را در اشعار بیدل دلیل این امر دانسته است؛ البته درعین ‌حال برای حافظ از این نظر که سرگرم عباره‌آرایی نبوده و بی‌تکلف و تصنع این ویژگی را به‌کار گرفته، در مقایسه با بیدل امتیاز قائل شده است. در پایان، نگارنده نتیجه گرفته که سبک هندی یا سبک بیدلی حاصل استفادۀ آگاهانه از امکانات ویژۀ زبان فارسی تاجیکی، به‌ویژه تشخیص اسم‌های معنی و تجرید اسم‌های مادی است که حاصل از طبیعت و سرشت زبان فارسی است.